Tuesday 25 August 2015

Mizo King James Version

Mizo leh English dahkawp (Parallel Bible pum), Dr PC Biaksiama lehlin chu tun hnai khan tlangzarh a ni ta a. Mipui nghahfak a lo ni nge, a tlangzarhna function-ah Vana Pa Hall khatin mi an kal khawm a, khami ni khan bu 900 dawn lai hralh chhuah nghal a ni a. An pho chhuahna lehkhabu dawr pawh a l<n hlawm hle a. Synod Bookroom-in an zawrh remchan loh avang erawh chuan a lei duhtuten hmun dang an dap phah niin a lang.

Lehlin nana English Bible hman hi King James Version (KJV) update tawh, New King James Version a ni. KJV hi Saptawnga Bible hlun berte zinga mi, kum 400 laia upa tawh ni mah se, a thu a nung a, mite Bible ngainat ber leh chhiar hnem ber, tun thlenga mite rilrua thusawitu a la ni fan. Tawng hrang hranga Bible lehlin tawh zingah Pathian thutak vawnhimna bu anga ngai mi tam tak an awm a, Bible lehlin dik leh tha berah conservative leh fundamental Kristiante chuan an la ngai reng. Hetianga Bible lar leh hman hlawh ber ni reng hi Mizo tawnga kan neih theih nan Dr. PC Biaksiama hian kum ruk tal tawp a thawk a, sum tam tak sengin Pu F. Kapsangan a chhut man a lo tumsak a; India rama Press thaa sawi Thomson Press, Delhi-ah chhuin chhuah a ni ta.

Alexandria leh Antiokei

Kohhran hmasa hunlai khan Kristiante hmunpui pawimawh tak tak pahnih a awm a, chungte chu Aigupta-a Alexandria khua leh, Suria rama Antiokei khuate an ni. Heng khaw pahnihte hi kohhran hmasa hunlaia Kristiante hmunpui leh, Pathian thu inzirtirna kawngah pawh hmunpui a ni. Pathian thu zirtir danah an kalhmang a inang lo a, Isua Pathianna zia chungchangah pawh heng khaw pahniha Kristian mithiamte an inhnial nasa hle. Alexandria lam hian Bible, kuta an ziak chhawn chu khawih danglam anga sawi a ni fo a, a khawih danglam nasatua puh leh ngaih chu Origen-a kha niin an sawi thin. King James Version tantute hian Alexandria khaw lam hi zirtirna dik loin a tihbuai fo, Bible an ziak chhawnna lamah pawh an duh ang paih a, telh thin angin an sawi thin.

Heng khaw pahnih hi Pathian thu kalpui leh zirtir danah an dik tluantling tawk chiah lo ve ve. Antiokei (Antiochene school) lam hian Isua mihrinna an sawi uar lutukna lamah a Pathianna an sawi nep a, zirtirna dik lo tichhuak thin, Nestorius-a chhuahna lam a ni. Alexandria lam hian Isua Pathianna an sawi uar leh lutuk a, a mihrinna an sawi bo ve thung. Amaherawhchu Mari chungchang sawi danah Protestant lamte hi chuan Antiokei-in an lo sawi dan zawk (Nestorius-a rawt chhuah), 'Kristokos' (Krista paitu/hringtu) tih kha kan pawm zawk a, Alexandria lamin an sawi dan (Cyril of Alexandria phuah chhuah) 'Theotokos' (Pathian paitu) tih hi Catholic, Orthodox leh khawchhak kohhran peng dangten an pawm zawk niin alang. Heng khaw pahnih chanchin hi chu kan sawi tam lo ang; Antiochene lam kutchhuak hi Bible, kuta ziak hmuhchhuah tam zawk erawh a ni.

Parallel Bible ziarang thenkhat

Bible hman tlanglawna Krista ‘thisen’ awm lohna laiah Parrallel Bible hi chuan a telh zeuh zeuh. 1 Tim. 3:16-a mi “Tisaa lo lang a,” tih chu Bible tharah hi chuan, “Pathian chu tisaah a lo chang,” tiin a tarlang a, Mt. 6:33 - ‘A ram leh a felna’ tih thin chauh chu Matthaia tawngkam ni rêng âwmin, ‘Pathian lalram leh a thatna’ (kingdom of God and his righteousness) tia dah a ni bawk. Thup. 21:24 thua “hnam tin a >ngah chuan an awm ang a...,” tih chu Parallel Bible-ah hian, Reformed zirtirna innghahchhan ni âwm takin  “hnam tin atanga a chhandamte...,”  tia dah a ni bawk

Bible tam taka lang lo, King James Version-a lang si, 'Krista' tih lanna a awm nual. Phil. 4:13 thu ‘Mi tichaktuah chuan engkim ka ti thei,’ (Phil. 4:13) tih chu, “Mi tichaktu Kristaah chuan...” tih a ni a, Rom 1:16-a ‘Chanchin Tha chu ka zahpui si lo va...” tih pawh “Krista Chanchin Tha chu ka zahpui si lo va,” tih a ni. Hetiang hian ‘Lalpa,’ ‘Pathian,’ leh  ‘Krista’ hming awmna hmun 210 laia KJV-in a dah angin Parallel Bible-ah pawh hian dah a ni.

Mizo tawng chungchang

Mizo tawng Bible kan neih, kan hmang tlanglawn leh, lehlin tharte inkar tawng hi a inhlat hle a, hei hi mi tam takin lehlin thar an ngainat lohna chhan a ni. Tuna kan hman tlanglawn, OV leh OV (Re-editted) te tawngkam hi thangthar zawkte chuan hriat thiam har ngial ngial, thumal hriat ngai tawh loh a tam hle a, mi tam tak chuan a awmzia hre loin kan chhiar liam a ni ber mai. Lehlin thar thung hi a tawngkam a tunlai leh lutuk a, OV-a a thuchheh mawi leh mi tam tak lung tilengtu kha a rawn thlak burh mai si a, a tawngkam hrim hrim pawh a zahawm tâwk lo deuh em tihte pawh a ngaihtuah theih. Hengte avang hian Lehlin thar hi reference ang chauhah mi tam tak chuan an hmang chauh a ni.

Parellel Bible-ah hi chuan OV-a tawngkam un lutuk aia tunlai leh hriat nuam zawk si, lehlin thar aia tawngkam tlema un deuh, hriatthiam har si lo, tunlai thalai zawkte tan pawh hriat nuam leh hriatthiam theih turin a dah chhuak a, hei hi Bible Society-in Bible an lehlin leh zelna turah pawh hria se a duhawm hle. Vawi leh khata tawngkam leh thuchhe thlak burh mai hi chu kan zo lo deuh a, Bible lehlin kherah pawh ni loin, kalphung leh inkaihhruaina te, nun danah thlengin, tum leh khata inthlak burh mai hi kan zo ngai lo.

Ka hlauhthawn

Ka chipui, Dr. PC Biaksiama thawhrimna, inpekna, tih tak takna ka chhuan a, ka ngaihsan em em rualin, hetianga mimal thahnemngai leh inpetena Bible an lehlin hian a ni lo zawngin midang a tiphur ang tih ka hlau hle. Hman deuh khan kohhran pakhat chuan an kohhran thurin mil tur zâwng deuhin, copyright lam pawh ngaihtuah miah loin an lo letling tawh a, buaina a awm a, Bible Society lamte nen paw'n an inkawm zak zak a ni. Hetiang thil hi a thlen fo a hlauhawm a, chutiang laka kan inven theih nan chuan Bible lehlin leh tihdarh chungchang hi kan fimkhur a, kan khirh a ngai hle.

Parallel Bible letlingtu hian phalna pawh a la thlap a, a lehlinna tur Bible chhuahtuten an phalsak a ni. Ani hi Kristian dik leh rinna dik humhim tum ngar ngar a ni a, ani chu a kalsual dawn lo tih kan hria a, kan ring ngam. Amaherawhchu nakin zelah mi nazawngin, Sap tawng, Greek leh Hebrai tawng thiam nazawngin tawng danga chhuahtute hnen atanga phalna laa an letling zel a nih chuan thil buaithlak a thleng theiin a rinawm. Parallel Bible-a a tarlan, rinna dik loten an duh anga an ziak chhawng ang deuh hian, rinnaa nghet vak loten an phur lai denchhenin an letling ve chhên ang tih a hlauhawm a, chutiang kalsualna, pawlhdalna leh paihthenna laka kan him theih dan tur leh kan Bible kan humhalh theih dan tur zawn a ngaiin a lang.

Dr. PC Biaksiama hian chipchiara research beia a chhui chhuahna bu phek 300 zeta chhah ‘Bible Rintlak Lo a Awm Em?' tih chu a buaipui mek bawk a, hei hi Bible a lehlin chhunga a thil zir chhuah leh hmuhchhuah pakhat a ni a, chhiar a chakawm tawh hle.

Wednesday 12 August 2015

Thim Thuah Hnih leh Hrilhlawkna

Nostradamus-a hrilhlawkna kha engtik emaw lai khan a lar khawp a, khawvel chhiat hun tur chungchanga a thusawi kha kan khel luai luai thin a nih kha. Tuna Pope Francis-a Pope-a thlan a nih hlim khan hrilhlawkna lo awm tawh kaihthawh thar a ni a, tuna Pope hi Pope hnuhnung ber tur niin, hmanlai puithiam pakhatin a lo sawi lawk a ni. Pope hming sawi lang loin, an mizia tur atangin a sawi lawk a ni.

Hun tawp emaw, chhiatna lo thleng tur ang hrilhlawkna hi hmanlai atangin thil thar a ni lo a, Kristianna leh Juda sakhaw huang chhung mai ni lo, ringlo sakhua kan tihte zingah pawh a lar hle thin. Ziaka chhiatna thlen tur hrilhlawkna hmasa bera ngaih chu Assuria-ho thuziak hlui, BC 2800 vel laia mi nia ngaihah a inziak. Chu hrilhlawknaah chuan khawvel mihringte nun hi a chhe tial tial ang a, tichuan khawvel chu a tihchhiat vek a ni dawn nia tarlan a ni a, chu thuziak hunlai chu hun tawp anga tarlan a ni bawk. Assuria mai bakah hian Norse-ho thawnthu, Ragnarok-ah chuan hun tawp chungchang leh chhiatna chungchang tam tak sawi lawk a awm bawk. Pathiante leh milian (giant)-ho an indo ang a, khawvel hi a chhia ang a, tuiin a chîm vek dawn niin an sawi thin.

Lalpa Ni

Thuthlung Hluiah hian chhiatna thu hrilhlawkna a tam hle a, a bikin zawlneiten an sawi nasa a, Israel (chhim leh hmar) chhiatna leh tawpna thu an sawi nasa hle. An tawngkam hman langsar tak chu 'Lalpa Ni' tih hi a ni. Israel mite khan Lalpa Ni chu hnam dangte chunga ro an rel hun a, Israelte ropuina ni turah an ngai fo a, mahse zawlneite khan chutiang ni loin, Israel hnam chunga Pathian thinurna leih buakna ni a ni dawn zawk tih an sawi thin a ni.

Thuthlung Tharah pawh 'Lalpa Ni' leh a tlukpui hman chhunzawm a ni fo a, a bikin Joela 2:28-32 thu hi Tirhkohte Thiltih 2:17-21 chuan a rawn la chhuak. Hemi tawngkam hawh hian Paula chuan II Thessalonika 5:2-ah khan 'Lalpa Ni' chu mi thianghlim lawr leh, Isua lo kal lehna sawi nan a hmang. Kristiante hman zui leh sawi zuiah, hun hnuhnung hrilhlawkna tih chuan Isua lo kal leh hun leh a dawna thil thleng tur a kawk thin.

A Biblical em?

Hnam bil leh ram pakhat chunga Pathian thinurna thleng tur anga puan chhuahna pawh tam tak a awm a, Mizote zingah pawh a lar hle a, tunlai taka kan buaipui phei chu 'Thim thuah hnih' hi a ni. He thim thuah hnih eng ang tak nge tih erawh an sawi chiang mang lo a, ngaihtuah thiam a har. Hetianga chhiatna lo thleng tur sawi chiam chiam hi dawt a ni tih ngam ni lo mah se, Pathian thu kalhmang nen chuan a dan a danglam deuhin a hriat.

Thuthlung Hluiah khan Israelte chungchanga chhiatna thlen tur thu vawi tam tak zawlneiten an sawi a, mipui an hrilhlawk a, an sual an sim loh chuan Pathianin nasa takin a hrem dawn tih an hrilh thin. An tihsual avanga Pathianin a hrem tur thu ngei ngei an puan laiin, Pathian thlamuanna an chunga la thlen tur thuin an chhilh leh ziah. Thim Thuah Hnih chungchang sawi vak vak a, chuta tanga Pathian ropuina lo lan theih dan tur emaw, a mitena Pathian lam an hawi tur leh an la chawimawi tur emaw sawi lan a ni leh si lo hian he Thim Thuah Hnih hrilhlawk dan hi a Bible thu lo deuh a, Pathianin a mite hnena a lo puan chhuah thin dan nen chuan a zia a danglam ang reng khawp mai.

Zawlneiten Jerusalem chhiat tur thu an sawi an sawi rualin Jerusalem tundin a nih leh tur thu an puang tel ngei ngei thin. An thinlung luhlul avanga hrem an tawh tur thu an sawi rualin Pathian duh ang thinlung an la neih tur thuin a tlâng an kâwm ziah bawk. Pathianin a mite an sual avanga a hrem tur thu an puan chhuah thin rual hian, a hrem avanga hlawkna an neih tur hi a thup ngai lo tih Thuthlung Hluia Israelte chanchin atangin chiang takin kan hmu. Paula pawhin Israelte tlukna chungchang leh, Pathianin a zar atanga a tan chhum chungchang a sawi hnuah Israelte tundin lehna tho a sawi (Rom 11). Chuvang chuan tuna thim thuah hnih kan sawi hi chu Bible-a Pathian inhriattir thin dan nen chuan han khaikhin chi niin alang lo a, a Biblical lem lo. A awmzia chu Pathianin chhiatna thu a tlangautir rual hian a mite tana chhanchhuahna thu a sawi tel thin.

Tunlai hrilhlawkna

Chhiatna emaw, hremna emaw lo thleng tur hrilhlawkna hi sang tam tak a awm tawh a, kum 2000 hmalama mite phei kha chu sawi sen a ni lo. Kum 2000 hnuah chauh pawh sawi tam tak a awm tawh a, Nibiru chungchang avangin namenin khawvel a buai a, mi tam takin an hlau a, mahse eng chu a thleng lem lo. Mayan Calendar kan buaipui leh chiam a, Mayan calendar a zawh hnu pawhin khawvel chu a la kal leh rih zel. Harold Camping chuan kum 2011-a lir nasa taka a nghin a, a mithianghlimte chauh Pathianin vana hruai tur thu a sawi a, mahse eng chu a thleng lem lo a. John Hagee leh Mark Blitz te chuan April 2014 atanga 2015 September thla chhungin thla chu thisenah a chang dawn niin an sawi a, a chang lo.

Awi loh tur emaw awi tur emaw ka ti hran lo. Chhiatna leh hun hnuhnung lo thleng tur hrilhlawkna hi a la chhuakin a la awm fo dawn a, chiai tur a ni lo e. Bible thu anga khawvel hun tawp a lo thlen dawn tak tak chuan hai rual a ni lo ang. Kan ram chunga chhiatna lo thleng thei tur hi zawlnei lem lo tan pawh sawi ve theih chu a awm nual ang. Lirnghing kawng kan nih chungchang avangte pawhin lo thleng thei turte chu a sawi ve theih e. A pawimawh chu eng chhiatna pawh lo thlengin, eng anga malsawmna leh ropuina nasa hun pawh lo thleng dawn mah se, engtik hunah pawh Pathian tawk tura inpeih nun kan neih a pawimawh zawk. Zan khat mitchhin pawh lo tawk dawn ila, zâm lo tur leh Pathian ram lut tura kan inpeih a pawimawh ber tih hria ila, chu chu engtik lai pawha mi tin tana pawimawh em em a ni reng a ni.