Monday 4 April 2016

Zawlnei Der

Thuthlung Hlui, lalte an lal hma hun atanga Jerusalem tihchhiata a awm dawn hnaih thleng khan zawlnei der kan hmu fo a, Pathian zawlneitena an sawisel thute pawh kan hmu a ni. Zawlnei derte hi a then chu an hmingte pawh tarlan an ni hial. Engtianga zawlnei dera rawn chhuak mai nge tih te, zawlneia an inchhal a, miin an rin ngawt theih dante hi hriat theih a ni chiah tawh lo nachungin, thu ken pawimawh tak an nei ve a, mahse Pathianin a zawlneite hnena thu a dah nen chuan a letling hlauh a ni thin.

I Lalte 22:11-ah chuan zawlnei der Zedekia, Kenaana fapa kan hmu a, Juda lal Jehosaphata leh Israel lal Ahaba te ral do tura an kalin an chak dawn tiin a puang ve ngawt a, mahse Pathian zawlnei Mikaia chuan an chak loh tur thu a puang thung. Jeremia bung 28-ah khan zawlnei der dang, Zedekia tho, Kenaana fapa ni lo kan hmu bawk. Jeremia 29-ah chuan Shemaia kan hmu a, Balaama pawh hi zawlnei der niin alang. Heng bakah hian zawlnei der tam tak an awm a, chung mite chuan an hunlaia roreltute duhzawngin an zawl thu an puang thin. Hebrai Bible-ah chuan zawlnei der tiin a sawi chuang lo a, zawlnei tiin a sawi tho a, mahse Septuagint khan Zawlnei Der tih hi a rawn hmang tan a ni.

Zawlnei derte hi engtia lo awm mai nge tih hriat a har viau. Thil ni thei chu Roreltute hunlai atanga awm tawh zawlnei zirna school chu hun kal zelah, lalten ro an rel hnuah sum leh paiah te an lo duhâm ve ta deuh ang a, roreltute tihlungawi a, an hnen atanga fund (sum leh enkawlna dang) an hmuh that theih nan te, mimala sum thawh chhuah nan ten zawlnei derte hi an rawn chhuak a ni ang (Mika 3:11,12; Jer. 6:13; Eze. 22:23-31). Zawlnei school hi Samuela din Rama khuaah a awm a, Bethel, Gigal, Gibea leh Jerikoah te a awm bawk.

Pathian zawlneite chuan Pathian thudik puan chhuah a, an sualna atanga sim a, Pathian hnena kir leh turin mite an koin an hriattir thin. Rorelna dik a awm theih nan te, mi rethei leh rahbeh tuar te tan an dinsak a, dikna an au chhuahpui a, heng mi hnuaihnungte hian an chanvo an chan theih nan an au chhuak thin. Thuneitute leh roreltuten kawng dik lo an zawhin kawng dik an zawh theih nan an au chhuak thin. Hleih neia rorel an dodal a, Pathian dan an puang chhuak a, dikna leh felna tungding turin an che chhuak thin a ni.

Zawlnei derte thung chuan Zion chu Pathian awmna, a hming chuanna khawpui a nih avangin tihchhiat theih loh, hnam dangtena an hneha an lak theih loh angin an sawi thin a, Davida lalthuthleng tihngheh a nih thu an uar em em bawk. Dâwt thu an puang thin a (Jer. 6:13; 27:14; Zak. 13:3), an mumang hmangin mipuite an bum a (Jer. 29:8), zawlnei tak takte tan an hlauhawm a (Jer. 26:7), Pathianin a pawl miah loh leh a, a awmpui miah loh pawhin zâwl thu an puang mai thin (Jer. 23:18). An zâwl thupuanah chuan muanna leh damna a awm miah loh lai pawhin muanna leh damna an puang a (Jer 6:14 ; 8:11 ; 14:3 ; 23:17 ; 28:2; 28:11 ; Ezek 13:10 ; Mikah 3:5), an thil hmuh miah loh, anmahni thinlungin a ngaihtuah chawp mai maite an puang thin ( Jer 14:14 ; 23:16 ; Ezek 13:2-3 ; 22:28). Zawlnei der thenkhat chuan aiente an ching bawk (Eze 13:17-23).

Khingte khi Thuthlung Hlui chhung, Israelte chhung bika zawlnei der an ni a, milem biakna sakhuaah zawlnei der an tam a, aienthiam, mitthi biak ching leh chi dang tam tak an awm (Deut 18:9-13) a, heng mite pawh hian eng eng emaw chu an puang chhuak ve thin a nih hmel.

Zawlnei hna hi a hautak hle a, a nuam china zawlnei, hmingthat leh fak hlawh a, thuneitute atanga sum hmuh tum emaw, hlawkna hmuh tumte chu zawlnei der an ni. Zawlnei tak takte chu an nunna thâpin Pathian tan an che a, miin an sawi dan tur leh an hmuh dan tur an ngaihtuah lo. Zawlnei Nathana chuan hmaichhanah Davida chu a tihdik loh a hrilh hmiah hmiah mai a, Pathian tan a nih chuan mawihawih a zawng lem lo. Elija chuan Ahaba chu a hmaichhanah a thih dan tur rapthlakzia a hrilh siah siah mai a ni. Jeremia chu Pathianin ti tura a tih angin, amah chu entir nana inhmangin a sam a ziat kawlh a, a chângin nghawngkawl a siam a, a phur chhuak a; kan hunlaia thil thleng ni ta se chuan mi ang lo let dêra kan ngaih loh pawhin, a kalsual tan niah kan ngai ang. Isaia chuan inhmachhawnin lal Hezekia thih tur thu a hrilh hmiah mai bawk.

Thuthlung Tharah kohhrante hi zawlneite lungphum chunga innghat kan nih a, zawlnei hna chhunzawmtu kan nih si chuan sualna leh dik lohna te, inrahbehna te hi mi huaisen kal hmasate ang êm kha chuan kan vei zo lo deuh tawh lo maw? A mawihawih hi kan zawng lutuk ta deuh em? Member chân leh thawhlawm hmuh tlêm kan hlau lutuk ta deuh nge, thuneitute hi an dik lohnaah pawh kan hlau ta deuh? Pathian tan hian mi â tia mi min sawi te hi kan hreh ta deuh a ni em? Changkang leh hmasawn kan tum lutukna lamah hian zawlnei derte nihna hi kan hlat lo zawk ta deuh viau ang em? Biak in tur hmun tha kan neih theih nanten zawlnei hna thawh tur ang zawng zawng hi kan thawk tha ngam ta chiah lo pawh a ni thei e.

Pindan chungnung leh mipa tuichawi thu

Isua hoa Zanriah Hnuhnung an kilna hmun, Pindan Chungnung hi a nei ve ngai lo Mizote tan chuan hriatthiam a har deuh mai thei. A hming hi hre larin, lam zing viau mah ila, mi tam tak tan chuan mithla thiam harsa tak tur a ni.

Pindan Chungnung hi Judate khan an in sakah an telh fo a nih hmel. II lalte 1:2-ah khan lal Ahazia pindan chungnung chu a in chhawng hnihnaah a awm tih kan hre thei a, khata tang khan a tla thla a nih kha. I Chro. 28:11-ah te, II Chro. 3:9-ah te chuan temple-ah pawh pindan chungnung a awm tih a lang bawk. Elija'n Zarephath hmeithai fapa kha pindan chungah a pawm chho tih kan hmu bawk. Thuthlung Hlui hunlai atang tawhin in chhawng sak hi an lo ching tawh a, pindan chungnung hi an lo siam tawh thin a ni. Israelte khan pindan chungnung hi sakhaw thil hmanna, chhung inkhawmah te pawh an hmang thin a nih hmel.

Isua pawh khan pindan chungnung hi a zirtirte nen an hmang fo niin mithiamte chuan an ngai. Zanriah hnuhnung an kilna a ni a, a zirtirte kê a silsakna hmun a ni. Hei bakah hian Isua a thawhleh hnua a zirtirte an lo awm khawmna hmun, an zinga a inlarna hmun kha pindan chungnung nia ngaih a ni a, Isua vana hruai chhoh a nih hnua a zirtirte awm khawmna hmun kha nia ngaih a ni bawk. Tin, tirhkoh atana Matthia an thlanna hmun kha pindan chungnung nia ngaih a ni a, Pentikos Nia Thlarau Thianghlim rawn thlenna hmun, ringtu hmasa 120 te inhmuhkhawmna hmun pawh kha pindan chungnung bawk nia ngaih a ni.

Isuan zanriah hnuhnung a kilna hmun, pindan chungnung hi Cenacle tia hriat a ni a, a hnuah Juda mi ringtute khan sunagogue-ah an hmang nia hriat a ni. Catholic Encyclopedia chuan AD 70-a Titus-a'n Jerusalem a tihchhiat khan he hmun, Pindan Chungnung, Isua'n zanriah hnuhnung a kilna hmun hi tihchhiat loh niin a sawi a, mi thenkhat chuan Rom sipaiten an tichhia a, a hnuah an siam tha leh niin an ngai thung. Hemi hnua, Rom rama Kristianna pawm a nih hnu khan sak that a ni a, AD 614 khan Persian ten an rawn tichhe leh a, a hnu lawkah sak that leh a ni. Muslim-hoin an tichhe leh a, Kristian ram mut tum khan an sa tha ta a ni.

Pindan chungnunga zanriah hnuhnung kil tura a hmun buatsaih tur Isuan a tirhte hnenah mipa, tuibel hmanga tui chawi an hmuh tur thu a hrilh a, an hmu ta ngei a, a hmun hi an buatsaih ta a ni. Palestina ramah hian mipain tui an chawi ngai lo a, kha pa khan eng ati nge tui a chawi teh tlat? Abrahama hunlai atang tawhin tuichawi hi hmeichhe hnaa ngaih a ni a, Eliazara'n Isaaka nupui tur a zawn khan Rebeki chu tui chawi turin a rawn kal a, Samari hmeichhia pawh tuichhunchhuah bulah tui chawi turin a lo kal a nih kha. Mipa, tuibel pu an hmuh tur thu Isuan a sawi khan zawn chhuah a har dawn lo hle; mipain in chhung sekrek atana hman tur tui an chawi ngai loh avangin. Pathian tihtur min buatsaihsak a, kawng min kawhhmuh hi a fiah lo ruai ngai lo a, a chiang thin tih a tilang âwm e.

Tunge hlauh tur?

Tin, taksa tihluma thlarau tihlum thei lotute chu hlau suh ula; Gehena-a thlarau leh taksa tiboral theitu erawh chu hlau zawk ang che u
Matthaia10:28

Tunlai khawvelah hian ralmuang viau angin lang mah ila, hlauh tur hi kan ngah tial tial a, eizawnna kawngah te, politics thilah te, khawtlangah leh sakhuana huang chhungah hian mihringte hian hlauh kan ngah ta hle. Hman deuh atang khan mi tam takin sakawlh an hlauh avangin chhiarpuiah pawh an inziak lût ve ngam lo a. Sakawlh kha a hlauhawm loh ni lovin, kan hlau emaw, hlau lo emaw, Pathian thuin a lo sawi tawh a nih avangin sakawlh hi a lo lang dawn a. Hlau viau mah ila, a lo lan tur hi a thulh lo vang a, hlau lo viau mah ila a lo lang tho dawn. Sakawlh ngam a, hneh theitu lam kan en a ngai zawk a ni. Hlauhnain min tuamna hrang hrangah eng ber hi nge hlauhawm tih hi kan ngaihtuah chiang lo mai thei a, hlauh loh tur hlauin, hlauh tur tak hi kan hlau lo zawk foin a rinawm.

Bible châng sawizauna
A chunga Bible châng kan tarlanah hian Isuan a zirtirte hlauh tur dik tak leh hlauh loh tur a hrilh a. He thu a sawi hma hian tihduhdahna lo awm tur chungchang a hrilh a. Miin an mantir ang a, an vua ang a, chhungkua an indo ang a, amah Isua hming avangin mi tam takin tihduhdahna an tawk ang, a tawp thlenga tuar peihte erawh chu chhandamin an awm ang, tih thu a zirtir a. Mahse, heng tihduhdahnate hi hlauh tur a ni lo, tihduhdahnate hi chuan tisa chauh an tina thei a, hlauh tur tak tak erawh chu thlarau tihlum thei an ni, tiin hlauh tur dik tak a zirtir a ni.

Hlauh tur dik hriat loh hi a lo hlauhawm a, kawng dik lovah mi a lo hruai kawi thei hle mai. Hlauh tur tak zawk hi hlauvin, hlauh loh tur zawk hi kan lo hlau ang tih a hlauhawm a, hei hi Isua pawhin a zirtirtea a hlauhthawn kha a ni. Chuvang chuan keini pawhin tunge hlauh tur? tih hi kan zir thar fo a tul hle a ni.

A tira kan sawi tak, sakawlh chungchang pawh hi, a hlauhawm a ni. Ringtute tiduhdah a, he khawvela hrehawmna thlentu tur a ni a. Mahse, hlauh tur dik tak a ni em? Sakawlh lo chhuak tur chuan tihduhdahna leh tisa natna leh hrehawmna a rawn thlen thei, mahse Isua chuan heng tihduhdahna leh hun harsa lo thleng tur hi amah zuitute chu hlau lo turin a zirtir a, hei ai chuan hremhmuna kan thlarau paih theitu hlau zawk turin min hrilh.

Kum 1517 khan Martin Luthera chuan Kohhran Siamthatna bul a rawn tan a. Hun a kal zel a, Europe ram boruak chu indonain a bawhbuai ta a. Catholic leh Protestant te an inbei nasa hle a, mi tam tak chu hâl hlum an ni a, thenkhat chu sawisak hlum an ni a, thah pangngai te pawh an awm. Martin Luthera meuh chu a taksa himna tur an ngaihtuahpui a, hmun hrang hrangah a biru kual a. Kohhranin a hnawtchhuak a, amah an veh a, an zawng reng a ni. Chutiang karah chuan Luthera chuan hlauh tur leh hlauh loh tur a hrechiang hle mai - "Pathian thutak an hneh chuang lo'ng, leia mi chakte pung khawmin; Thlarau Thianghlim leh thilpekte, Lalpan min pe, min pui si" a ti mai a ni.

Sakawlh hi tihbaiawmin, ringtute nasa takin tuatrtir thei mah se, sakawlh hian kan thlarau hi Gehenna-ah a paih thei lo. Chatuan hremhmuna kan thlarau luhtir theitu zawk chu Pathian a ni. Hun tawpah Sakawlh hian kan thiam chan leh chan loh kawngah thutlukna siam turin eng thuneihna mah a nei lo a, thuneihna tawp nei a, chatuan hremhmuna kal tur nge kan nih, chatuan nunnaa kal tur zawk tih thutlukna siamtu tur chu Pathian. Chuti a nih si chuan Pathian aia thunei lo zawk, hlauhawm loh zawk Sakawlh hi kan hlau viau a nih chuan hlauh loh tur zawk kan hlau a ni. Miin sakawlha nambara chhinchhiah tlat card emaw, ration card te a lo nei a ni thei e, Pathian a hlauh zawk chuan chungte chu a retrun-in a hmang lo ngam mai dawn a ni.

Taksa tihluma thlarau tihlum thei lote hi kan va hlau sâwt em ve aw! Martin Luthera'n leia mi chakte pungkhawmin Pathian thutak an hneh chuang dawn lo tih a hriatna ang hi kan neih ve loh chuan hlauh loh tur zawk hlau hian kan nun leh kan hun hi kan hmang dawn tihna a nih ber hi. Hotu leh thiltithei kan hlau em em a, an bulah chuan kan ti em em a, an pawi sawi palh kan hlau hle mai. Heng kan hlauh em em te hian kan thlarau an tihlum thei lo a ni tih hi kan ngaihtuah ngai em? Chan that kan duh luatah te, mi hriat hlawh nih kan duh vang te, nawmsakna kan thlakhlelh avangte hian hlauh tur zawk hi hlauvin, hlauh loh tur zawk hi kan hlau thin a nih hi!

Leia mi ropui leh, mi chak leh huaisente hian kan thlarau an tihlum thei lo va, kan zah a, kan tih a, an khabe liam kan chân thinte hian kan taksa bakah engmah tih theih an nei lo. Polycarp-a kha a ropui ngei mai, leia lalte hian thlarau an tihlum thei lo tih a hrechiang hle mai. Isua phatsan tura an tih khan Polycarp-a, putar kum 86 mi chuan, "Kum 86 chhung Krista rawng hi ka lo bawl tawh a, ka chungah tun thlengin thil tha lo a ti ngai lo. Min chhandamtu ka Lal chu engtin nge ka phatsan theih tehlul ang," a ti tlat mai a, an martar ta nghe nghe a ni. Keini chuan leia mi lian leh lalte hi kan hlau lutuk a, kan thlarauin a thih phah thin a nih hi!

Tunge thlarau tihlum thei chu? Tu nge Gehena-a thlarau paih theitu chu? Pathian a ni a, ani chu hlauh zawk tur a ni. Deut. 4:24-ah chuan, "LALPA in Pathian chu kanral hmang mei, thikthuchhe tak Pathian a ni si a," a ti a, hmangaih Pathian a ni si, kan tih lai hian, kanral hmang, thikthuchhe tak Pathian a nihna hi kan ngaihtuah ngai meuh si lo. Polycarp-a te, Martin Luthera te hian tunge Gehenaa thlarau paih theitu an hre chiang a, ani lakah chuan lei lalte hi engmah an ni lo va, ani hlauhawmna lakah chuan anni hlauhawmna chu inkhualtelemna ang mai a ni tih an hre chiang a ni.

Gehena-a thlarau paih theitu hian Setana leh a tirhkohte pawh a ngam a ni tih hria ila. Sakawlh ai chuan Pathian a hlauhawm a, Mizoram Chief Minister thinurna ai chuan a lêt sang tam takin Pathian thinurna a hlauhawm zawk. Hlauh tur zawk kan hriat loh avang hian kan thlarau hi Gehena-ah paihin a la awm dawn a ni tih i hria ang u. Ephesi 5:21-ah chuan Krista tih dekin intulut tawn theuh rawh u, a ti. Chhandama kan awm a, kan thlarau Gehena laka a him theihna chu Pathian tih hi a ni. Chuvang chuan, hlauh tur tak hi hlau ila, tih tur tak hi i tih ang u.