Monday, 29 April 2013

Tu nge ropui ber?


Marka 9:30-41

Galili biala Isua rawngbawlnain a ropui vanglai a thleng chho mek a, hmun tinah an chanchin an sawi a, a zirtir nih pawh a nawm hunlai tak a ni ngei ang. Galili bialah hian thilmak tam tak a ti a, mi sangli a hrai a, damlo a tidam a, ramhuai pai a tidam bawk a. Mipuiin nasa takin a kalna apiang an zîm a, hunthâwl an nei hlei thei lo a, an neih chhunah Isua hian thahnemngai takin a zirtirte hi a zirtir thin.

Kapernaum panin rawng an bawl a, kawng lakah Isuan a thih tur thu a zirtirte a hrilh a (9:30-31). An tihhlum tur thu leh, a thih hnua a thawhleh tur thu a sawi a, a zirtirte chuan an ngaithla a, mahse an hrethiam lo hle a, an zawt ngam bawk si lo a ni. A zirtirte hian Messia a nihna tak tak an hre thiam lo va, mite tana a nun a pek a tulna chhan an hrethiam pha lo. Rawngbawlsaka awm tura lo kal a ni lo va, mi tam tak tlan nana a nun pe tur zawka lo kal a nihna an man pha lo a ni. Lalpa chuan a tuar ang a, a thi dawn a ni tih hi hriatthiam a har a, misualten nun kan neih theih nan a nun a pekna hi thinlunga hriatthiam a har thin a ni.

Lal Isuan a tuarna leh, kan tana tuar a tulna hi tun thlengin mi tam takin an hrethiam lo reng a. Sakhaw mi tam tak chuan thil tha tih hmangin chhandam nih an inbeisei a, mahse Pathian thlenna kawng chu Isua chauh hi a ni a, kan thil tih avanga chhandam kan ni lo a ni (Eph. 2:8,9). Khawvel tan chuan kraws thu hi âtna a ni (I Kor. 1:18). Hetiang rilru hi a zirtirte pawh khan an pu ve tho mai. An beisei dan chuan Isua khan Pathian Ram a din ang a, chutah chuan ro an la rel dawn niin an ngai a. Chu ram a din hunah chuan Israel hmelma zawng zawngte chu tuktlawmin an awm dawn niin an hria a ni. Ropui ber tur chungchanga inhnialna pawh hi he ngaihdan an rilrua a awm tlat vang a ni.

Inhnialna chu
Kapernaum pana an kal lai atang tawha a zirtirte inhnialna kha Isua chuan a hre reng a, Kapernaum an thlen chuan an inhnialna thu chu a zawt ta chat rêng a. Isua hian a kal hran deuh hlekin a zirtir zing atangin hruai bik a nei thin a, chungte chu - Petera, Jakoba leh Johana te an ni. Hmel danglamna tlangah pawh khan heng mite pathum hi a hruai hrang a ni. Hmel danglamna tlanga an kal chanchinte kha sawi miah lo turin Isua khan a ti a, mahse heng mite pathum hian an sawi châk viau ngei ang. Zirtir dangte pawhin an hre châk viau dawn a, an zawt foin a rinawm bawk. Khatiang, thil danglam bik hmu tura a hruai an nih avang khan zirtir dangte ai chuan an indahsân deuh ngei a rinawm hle bawk. Hei hian zirtirte zingah hian 'Tu nge ropui ber?' tiin inhnialna a siam a nih ngei a rinawm.

Zirtirte ang deuh bawk hian mi tin hian pawimawh bik leh fel bik anga inngaihna kan nei a. Mi dang aia chawimawi tlak leh thiam zawk, dik zawk anga inngaihna a awm fo. Rawngbawlhonaah te pawh mahni pawimawh bik leh mi dang chu pawimawh lo bika ngaihna kan nei fo. Mahni kan inngaihdan hi hruaitu ni tlak ber angin kan inngai a, hei vang hian, hruaitute an thatna tur kan duhpui vang pawh ni lovin, an chhiatna lai kan ker ngang ngang peih a ni.

'Tu nge ropui?' tih zawhna hi mihring zingah chuan thil pawimawh tak chu a ni ngei mai. Ropui châk, mi dangte hriat loh hriat châk, mite aia hre hma nih châk a, mite aia chungnung zawk nih châkna khawvelah hi chuan he zawhna hi zawhna pawimawh leh kan inzawh fo, kan inhnial fona, pawl leh party tam tak lo keh fona a ni tlat! Zirtirte he zawhna nena Isua hmaa an din meuh kha chuan a lo pawimawh ber lohzia an hrechiang a, an inhnialna chhan a zawh pawh khan tumahin an chhâng ngam lo a ni (ch. 34). Chungnun duhna hian mihring hi nasa takin a hruai sual a, kohhran chhungah pawh inngeih lohna a thlen phah fo (III Joh. 9). Mahni indah pawimawhna leh chungnun duhna hi chapona a ni a, hei hi Lucifera van atanga paihthlak a nih chhan pawh kha a ni (Isaia 14:12ff).

Isua chhânna
Zirtirte inhnialna kha mahni tanghma haina chi khat a ni tih Isua khan a hai hauh lo va, chungnung zawk nih duhna, mihring ziaa awm a ni tih pawh a hai hauh lo. Mahse, Isua khan a zirtirte kha a hau hrep lo va, kawng dik a kawhhmuhin, hruaitu nih dan tur a hrilhfiah zawk hlauh a. Hei hi kan inenkawlna kawngah pawh hian hria ila a duhawm ngawt mai. Tâwngpâwng inhauh vak hi a tha lo va, kawng dik inkawhhmuh erawh kan ngai a, a tihdan tur tha zawk inhrilh hriat mai hi chîn thinah neih tum ila a duhawm hle ang.

Isuan a zirtirte a chhânna hi ropui tur leh hlawhtling tura thil tih ngai a ni a, hemi lo chuan, khawvel thilah pawh hlawhtlinna leh ropuina tak tak a awm lo. Chu chu inngaihtlawmna a ni. Inngaihtlawmna nena bul tan hi a fuh ber fo a. Eng a nih hmaa inngai ropui a, indah chungnung thin chuan rei a daih ngai lo. Inngaitlawm taka kan awm chuan Lalpa hian min chawisang dawn a ni (Mat. 23:12; I Pet. 5:5).

Khawvela mi ropui ber nia kan ngaihte pawh hi midangte rawngbawlsakna atanga mi ropui ni ta an ni thin. Mother Teressa chuan miin ui ang chauha an en hnam hnuaihnung leh kawtthlera vak mai mai thinte bulah a hun pum a hmang a, Mithianghlim Francis of Asissi pawh mi hnuaihnung berte rawngbawlsaktu a ni. Isuan entirna turin naupangte a kai a, entirna a pe a. Miin engah mah an ngaih tham lohte rawng kan bawlsak hian Pathian ngaihah chuan thil ropui tak kan ti a. Mi tê ber, mi hnuaihnung berte rawng kan bâwl hian Pathian Ramah chuan 'ropui ber' kan ni dawn zawk a ni.

Mahni inngaih pawimawh tlâng atang hi chuan Pathian mi ropui a nih theih loh, tih hi kan hre tur ni lovin kan pawm tur a ni. Mahni ngaihdan a nih avanga dik bera kan ngaih chhung chuan Pathian rawngbawltu tha kan ni thei lo vang. Lal Isua zirtirte inhnialna 'Tu nge ropui ber?' tih hi kan buaina a la nih fo chuan thlarau nunah hmasawnna tur kan la ngah hle a, kan mihring hlui a la thi kim lo tihna a ni ang. 'Tu nge ropui ber?' tia ngaihtuah lo hian, 'Tu rawng nge ka bâwl?' tih hi i ngaihtuah fo zawk ang u.

Monday, 22 April 2013

Isua a inlar

Kristiante thurin pawimawh, Isua Krista thawhlehna thu, Paula phei chuan 'Krista kha kaihthawhin a awm loh chuan in rin chu engmah lo a ni ang a, in sualnaah chuan in la awm fo a ni ang' (I Kor. 15:17) a tih hial nemnghehna chu a inlarna hi a ni. Isua hi a tho leh, ti ringawt mah ila, a thawhlehna chu finfiahna tur a awm chuan si loh chuan engtin nge Kristiante hian a ringhleltute kan hneh ang? Mahse a tho leh ngei a, a thawhlehna chu finfiah theihin a awm a, mi hrang hrang hnenah a inlar a ni tih Bible-ah kan hmu a ni.

Krista a thih a, a thawhleh a, a inlarna chuan eng nge sâwtna a neih a, ringtuteah engtiangin nge a thawh? Beidawnga awm tawh a zirtirte, amah zuitute hnenah lawmna, hlimna leh beiseina a pe a ni. Isua inlarna hian a zuituteah nasa takin hna a thawk a, chakna an hmu a, beiseina an nei a, an rinna a tinghet a ni. Chutiang khawpa rinna leh nghehna pe thei chu eng ati nge mi zawng zawng hnenah a inlar loh? Puithiam lalte leh pharisaite hnenah eng ati nge Isua kha a thawhleh hnu khan a inlar loh?


Amah zawngtute hnenah a inlar

Ni sarih ni hmasa ber tura khua a var dawnin, Mari Magdalini leh Mari dang chu thlâna Isua awm en turin an kal a. Vantirhkohvin lung a lo lum sawn a, Isua chu a tho ta a, amah hmuh tur a awm tawh lo. Mari Magdalini leh Mari dang chu an hawihai hle ngei ang. Vantirhkoh chuan hmeichhe pahnihte hnenah, 'Nangni chuan hlau suh u. Isua, an khenbeha kha, in zawng tih ka hria e,' tiin a hrilh a (Mat. 28:5).

Isua hmuh châk a, khua pawh a la var chian hma atanga amah hmuh tuma a thlâna kal chilh Magdalini leh Mari hnenah chuan Isua a tho leh ta tih vantirhkohvin a hrilh a. Marka ziakah chuan Mari dang hi a ziak lang ve lo va, Mari Magdalini hnenah a inlar hmasa ber a ni, a ti (Mk. 16:9). Mari Magdalini leh Mari te hi Isua hmuh tumin an kal a, mahse a lo tho tawh a, a thlân a lo ruak si a, amah hmuh tumin an zawng a, an hmu ta a ni.

Kan thinlungah Isua lo chêng a, kan chhungkuaa Isua rawn inlar a, kan chhungkaw manganna te, hlauhna te tikiang turin kan duh thin. Mahse kan beisei angin Isua a rawn lang thin si lo; eng vang nge ni ang? Isua hi kan zawng tâwk lo a ni lo maw? Thlân thim, mihringte lungngaihna leh hahna zawng zawng chu hnehin, beiseina thar leh nung kan neih theih nan thihna hnehin a tho leh, amah zawngtute hnenah a inlar dawn a ni. Mangang leh lungngaia kan awm a, thinlung lungchhia leh thlaphânga kan awm lai hian Isua kan zawn chuan tho leh taa kha kan hnenah a rawn inlar ang a, beiseina thar leh nung, chhe thei lo, chatuana hawlhthleng pha beiseina min pe dawn a ni. Amah ngeiin, "...zawng rawh u, tichuan in hmu ang' a tih kha (Mat. 7:7).

A sâwmtute hnenah Isua a inlar

Isua a thawhlehni chuan Kleopa te thian dûn pawh beidawng takin Emmau khaw panin an kal a. An kal kawngah chuan Isua a rawn lang a, mahse an mit a tihvaihsak a. An chhandamtu tura an ngaih khenbeh a ni a, a thi ta chu hriatthiam harsa an ti a, an beidawng hle a ni ang, 'Keini Israelte tlantu tur kha a nih kan beisei tehlul nen,' an ti a nih kha (Lk. 24:21). Emmau khua an thleng a, Kleopa te thian dun chuan Isua hnenah chuan, 'Kan hnenah awm ta che; khua a tlai dawn ta a, ni pawh a tlak dawn tawh hi,' tiin kâ-in an chelh a (Lk. 24:29). Tichuan chaw kila an thut laiin Isua chuan chhang a phel a, mal a sawm a, chutah chuan an mit tihvarsak an ni a, an Lalpa, Isua ngei kha a ni tih an hre ta a ni.

Amah sâwm a, an hnena awm tura sawmtute hnenah Isua a inlar thin a ni tih kan hmu leh a. Kâ chauh pawha amah sawmtu Isuan a hnar ngai lo a ni. Kleopa te thian dûn ang hian beidawng taka awmin, kan lo ruahman leh kan lo thlir lawk ve zawng zawng pawh boruaka thâmral ta veka kan ngaih lai hian Isua hi kan hnena awm turin sâwm ila, kan hnena zanriah ei ve turin sâwm ila. kan hnenah a inlar ang. Tholeh Krista kha kan hnena awm tura kan sawm ve thin loh avangin a thihnaah ringawt kan tawp a, a thawhlehnaah kaihthawhin kan awm ve ta thin lo va. Beidawnna chauhin kan tawp a ni. Kan hnena Isua a awm a, kan zinga a inlar chuan beiseina nen kan tho chhuak ve leh dawn a lo ni.

Krawsa a thihnaah khan kan sual zawng zawng a thihpui a, mahse a thawhlehna a tel si loh chuan ringtute tan eng nge beisei tur awm chuang? A thawhlehna avangin beiseina nung, chhe thei lo, neksawra kan awm pawha thaw ipikna tel lo, vuaka kan awm pawha la nung si nunna kan nei theih phah ta a ni. A thihna chinah ringawt chuan Kleopa te beiseina tawp ta ang kha a ni fo thin a, mahse kan hnena awm a, kan zinga zanriah ei tura kan sawm chuan kan hnenah tholeh Krista kha rawn inlarin, beiseina nung leh thinlung hlimna min pe dawn a ni. Kan sawm chu beiseiin, kan hnena zanriah ei ve chu duhin 'Ngai teh, kawngkhar bula dingin ka kik hi; tupawhin ka aw hriaa kawng a hawn chuan a hnenah ka lût ang a, a hnenah zanriah ka ei ang a, ani pawhin ka hnenah a ei bawk ang,' tiin (Thup 3:20) kan thinlung kawngkhar a kik mek a ni.

Amah avanga hrehawm tuarte hnenah a inlar

A thawhlehni tlai lamah chuan Judate an hlauh avangin a zirtirte chu an awm khawm a, kawngkhar pawh an hawng ngam lo a (Joh 20:19). Judaten Pathian sawichhiaa an puh Isua zirtirte an nih avanga man an hlauh vang nge, a thawhleh thu miin an hre ve tawh a, mahse a zirtirte rûkbo nia an ngaih vanga hlau an nih Johana hian a ziak lang lo. Eng pawh nise, Isua zirtirte an ni a, amah avangin Judate huat an hlawh tih a lang. Chutia hlau leh ti taka an awm lai chuan an zingah Isua a rawn inlar ta a ni (Joh. 20:19-23).

Isua kan rin avanga mi hmuhsit, huat, hlau leh ti leh zak taka awmte hnenah Isua a inlar a ni. Isua zirtir nih zahpui a, amah aia khawvel thlangtute hnenah Isua a inlar lo va, ama hming avanga tihduhdah, hmuhsit leh hrehawm tuarte hnenah tholeh Krista chu a inlar thin. Krista avanga khawvel kalsan a, ama hming avanga nawmsak tlansantute hnenah Krista chu a inlar thin a. Khawvel kan tlansan avangin miin mi hmusit mah se, Krista avangin miin thing min tiin, mawl min ti mah se, hlau a, hrehawm tia indawm kun mai lovin, tholeh Krista kha kan tan a la nung a, kan tan a tholeh a ni tih i hria ang u.

Amah hmutute nun a danglam

Krista a inlarna hrang hrangte kan sawi ta a. A inlarnateah hian thil danglam a thleng zui zel a ni tih hi kan ngaihtuah ngai em? Magdalini leh Mari te chu 'hlau leh lawm em em chungin thlân atang chuan an kal thuai thuai a, a zirtirte hrilh turin an tlân ta a,' tiin Matthaia 28:8-ah chuan kan hmu. Krista an hnena a inlar tawh chuan lungngai te pawh an lawm em em a, an hnena inlar, tholeh Krista chanchin chu midangte hrilh hlan an nghakhlel a, an tlangaupui thuai thin a ni. 'An kal' pawh a ti mai lo, 'an tlan ta a' a ti hial a ni. Tlân dawr dawr khawpin an lawm tihna a ni. Krista a inlar chuan lawmna a awm thin. Kawng inkhar hnana awm a zirtirte hnena a inlar pawh a zirtirte chu 'an lâwm ta' tih kan hmuh bawk kha (Joh. 20:20).

Kleopa te thian dun chu 'an mit a var' tiin a ziak a, Jerusalem-ah Emmau atangin an let leh a ni. Krista a inlar chuan an Krista nihna an hmu thiam a, an thlarau mit a lo var ta thin. Khawvel miten an hmuh thiam loh leh an hriatthiam loh an hrethiam a, an hmuthiam a, khawvelin a hlutna a hriat loh hlutzia an hrethiam ta thin a ni. Krista an hnena a inlar hnuah Kleopa te thian dun chuan khua a tlai tawh leh tawh loh an ngaihtuah lo, Jerusalem chu Emmau atanga engtia hla nge an ngaihtuah lo, a thawhleh ngei thu hriattir turin Jerusalem an pan vang vang mai a ni. Isua a inlarnate chuan a thawhleh thu chanchin hril an châk a, eng hun nge tih an ngaihtuah lo va, an hrilna tur hmun chu engtia hla nge an ngaihtuah lo. Ramthim ram ro pawh nise, an pan vang vang thin.

Tlipna

Tholeh Krista hi kan hnena a inlar theihna turin amah zawng ila, kan hnena awm turin sawm ila. Ama hmingin khawvel thilte kalsanin, khawvel hmuhsit leh huat hlawh huam ila. Tichuan kan hnenah a inlar ang a, amah kan hmu ang. Chu chuan hriatfiahna te, hmuhfiah te min pe ang a, Chanchin Tha puandarh hi nasa lehzualin kan tuipui ang a, kan ram hi kan hneh thei ngei ang.

Monday, 15 April 2013

Nazaret Isua - Judate Lal (INRI)


March 29 (Good Friday) Chawhnu Inkhawm
Thupui : Nazaret Isua - Judate Lal (INRI)
Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum
Chhiar tur : Johana 19:16-22

Isua kraws chungah khan, a lemah te kan hmu thin a, INRI tih inziak a awm a. Hei hi Latin tawng Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum tihna a ni a, Mizo tawng chuan Nazaret Isua - Judate Lal tihna a ni. Latin tawng bakah hian hemi thu tho hi Greek leh Hebrai tawnga ziak a ni bawk. Heng tawngte hi a hunlaia Palestina-a an tawng hmanpui berte a ni a, hnam chi thum ai a awh, tiin kan sawi thei bawk ang. Latin chu Rom sorkar tawng a ni a, Rom sorkar ai a awh a. Rom sorkar chu sorkar inawpna felfai leh tha, dan tha tak nei a ni. Greek tawng chuan Greek hnam ai a awh a, finna lama khawvela hmahruaitu an ni. Hebrai tawng chuan Hebrai ai a awh a, khawvel sakhaw aiawh, tuna khawvela sakhaw lian ber ber pathum  - Kristianna, Islam leh Judaism te rawn chhuahna a ni. Tin, Juda sakhua, Hebrai sakhua chuan Pathian biak dan dik leh Pathian tak tak min hriattir a, min zirtir bawk. Dan tha, finna leh sakhaw dik, Pathian tak min hriattir theitute zawng zawng chu Isua Krista krawsah chuan a fawkkhawm a. Amah, Krista chu Pathian finna leh mawina a ni a. Khawvel finna, inawpna felfai leh sakhaw biak dan kalhmang chungah Krista chu awmin, amah chu lal a ni tih a tilang a ni.

1. Nazaret Isua - Judate Lal tih hi Isua lu chungah Pilatan a tar a, Judaten 'Judate Lal ka ni, a ti' tia ziak an duh a, an lalah an pawm lo.
Kan chang innghahna hi Johana ziaka mi a ni a. Johana ziak hi Chanchin Tha bu dang nen a inang lo hle a. Birth Naratives an tih, Isua lo pian dan an sawi pawh a inang lo hle. Chanchin Tha bu dangin Davida thlaha mi ngei a nihzia tihlan an tum laiin Johanan chuan chatuan mi, leilung pian hma atang tawha Pathian Fapa a nihzia tihlan a tum a ni. 'Nazaret Isua - Judate Lal' tih pawh hian Isua chu Messia a nihna lantir a tum a ni.

Joh. 1:49-ah chuan Nathanaela leh Isua inbiaknaah Nathanaela'n 'Israelte Lalber i nih hi' a ti a. Jerusalema Lal anga a luh thuah pawh Johana chuan 'Hosana. Lalpa hminga Israel Lal lo kal chu fakin awm rawh se,' tiin an au thu a ziak a (12:13). 'Judate Lal' tih ang tak hian châng tarlanah leh 19:3-ah khan kan hmu bawk.

Judate Lal tih chu Johana hian Messia sawina angin a hmang kan ti a. Israelten Messia chu engtin nge an beisei? Judate ngaihdanah Messia leh Lal tih hi a kal kawp tlat a, Davida thâlbe atanga chhuak tur a, an hnam tana lalram din a, an hmelmate laka chhandama chhanchhuak tur angin an ngai a ni. Mahse, hetiang taka an hmelmate zawng zawng hnehsak vek tur anga ngaihna hi zawlnei lehkhabu lamah chuan hmuh tur a awm mang lo va. OT leh NT inkar atangin hetiang ngaihdan hi a rawn chhuak a nih a rinawm.

Intertestamental hunah hian Davida thâlbe atanga chhuak, Israel mipuite tana leia lalram din a, an hmelmate tuktlawm vek tur angin an ngai a. Davida hunlaia a rorelna chin ang kha luah leh turah an inngai a ni. Hei mai bakah Juda pawl hang hrangin beisei dan an nei hrang thluah a. Dead Sea vela Juda pawl, Essenes te chuan Political Messia leh Levitical Messia rawn kal dawnin an ngai a. Amaherawhchu Pharisaite rin dan hi a langsar ber chu a ni.

Zawlnei lehkhabuah te chuan Messia chu Pathian mite hnena vanneihna leh himna thlentu tur a ni tih kan hmu (Is. 26-29; 40ff; Ezk 40-48; Dn 12 adt). Isaia 9-ah chuan Messia lalramah chuan remna leh muanna a awm tur thu a sawi a, Zakaria 9-ah pawh chutiang bawkin. Dik tak leh fel takin ro a rel ang; chumi awmzia chu thleibik nei lovin misual chuan a sual man a hmu ang tihna tluk a ni.

Judate chuan a hnu zelah zawlneite thusawi hi belhchhahin, Pathianin a hrilh piah bak an belh zel a, chu chu Messia haitirtu, an Lal haitirtu a lo ni ta. Isua hunlai phei ka chuan Messia an beisei dan lian tak chu Rom sorkar laka zalenna petu turin a ni. Keini pawh Pathian mi pawlna mai bakah kan rilrua awm zawng zawng leh suangtuah angte Pathianin min pawlnaa kan ngaih chuan Krista min haitirtu a ni thei a ni.

Khawvel lalram din tura Judaten an lal lo kal tura chu an beisei laiin thinlunga Pathian Ram din turin a lo kal ta zawk a, an hai chiang ngei mai. Pilata'n a titipui atangin Judate Lal a ni, tia a ziak pawh an pawm duh lo va, ama insawi anga ziak turin an ti a, mahse Pilata'n luhlul a chhuah ve tlat. Thiam lohna nei miah lo a khenbehtir tawh a, a nihna dik tak a tar ziak tha tura an ngen chuan a tuang a tichhah ve ta tlat a ni.

2. Judaten an lal atan pawm lo mah se, Isua chu Judate lal dik tak, Thuthlung Hluia zawlneiten an sawi lawk ngei kha a ni si.

'Kaisara lo chu lal dang kan nei lo' ti mah se, Isua ngei chu an lal a ni si. OT zawlneitena an lo sawi lawk ngei kha a ni si a. Engtin nge OT zawlneite chuan an lo sawi? A pian tur thu atangin a thih tur thu thlengin an lo sawi lawk a. Jerusalema ropui taka a luh tur thu te, tangka 30-a hralh a nih tur thu te thlengin an lo ziak a ni. Chung zawng zawng chu amahah a thleng dik vek a, mahse an Lalah an pawm duh chuang lo.

A pianna tur hmun/khua atangin OT chuan a lo sawi lawk thlip thlep a. Mika 5:2-ah chuan Bethlehemah Isua, Judate Lal, Messia chu a piang dawn a ni tih kan hmu a. Isaia 9:1-7 thu hi ngun takin han chhiar teh u; a seilenna tur chu Galili bial a ni tih a chiang hle mai. Isaia 11-ah chuan Davida thlah a nih tur thu kan hmu a, Jesaia atanga chawrno a nih turzia a lang a ni.

A rawngbawl dan tur pawh Ezekiela 34: 15,16-ah chuan heti hian a lo sawi a:
'Keimah ngeiin ka beramte chu ka châwm ang a, ka bawhtir hle hle ang...A bo chu ka zawng ang a, hnawh bote chu ka hruai kir ang a, an ke tliakte chu ka tuam ang a, ka tichak ang,'
tiin. Nazaret khuaa inkhawmna ina a luh a, thu a sawi tum khan, Isaia 61:1-2 thu, 'Riangvaite hnena Chanchin Tha hril tura mi ruat avangin..." a chhiar a nih kha. Thuthlung Hluiin a lo sawi lawk zawng zawng chu amah a nihzia hei hian a tichiang a, hetilai thu hi Nazareth Manifesto tiin an sawi thin a. Manifesto chu kan hria a. Inthlan dawnin party ten an sorkar huna an tih tur hrang hrang sawi nan an hmang thin. Chutiang bawkin Isaia 61:1-2 thu hi Isua Manifesto a ni a, a tihlawhtling vek bawk.

Galili atangin Israel hnam beram bote a zawng a, a châwm a, Judai, Samari, Perea, Dekapoli leh Phoiniki ram thlengin a lût a. Ke tliakte, damlote a enkawl a, a tichak a ni. Zawlnei Isaia chuan:
'Chumi hunah chuan mitdelte mit chu tihmenin a awm ang a, bengngawngte beng chu tihvarin a awm ang. Chumi hunah chuan ke baite chu sakhi angin an zuang ang a, tawngtheilote lei chu hlim takin a zai ang,' a ti bawk (Is. 35:5-6). Heng atang chauh pawh hian krista chu Judate lal, an nghah leh an beisei, zawlneitena an lo sawi lawk a nihzia a hriat a. Mahse Judate chuan an lalah an pawm duh lo.

Zawlnei Zakaria chuan tangka sawmthuma hralh a nih tur thu a lo ziak daih tawh a (11:12-13). Sam 22-ah chuan krawsa a awm dan tur a lo lang daih tawh bawk. A silhfente thumvawra an lo insem tur thu hi Sam 22:18 chuan a lo ziak tawh a ni.

Lalah pawm lo mah se, Krista chu Judate Lal ngei, zawlneitena an lo sawi lawk kha a ni a.

3. Isua chu miin Lal atan pawm lo mah se, lei leh van lalber, engkim bul leh tawpna a ni reng ang.

Judaten lala an pawm theih lohna tam tak a awm. Rom sorkar paihthla a, an hmelma zawng zawng hnehsak a, an hnam puala ram din turin an ngai a. Mahse, Isua chuan chutiang chu a tum a ni si lo. Misualte lama lo kal a ni zawk a, thinlung rama lalram din a tum zawk a ni si. Pathianin a thlan ve loh, engah mah an ngaih loh Jentailte titlawm tura an ngaih Isua khan anmahni, Judate ngei an dik lohnaah a rawn sawisel sak sak mai a. An Pathian biak dan, dik leh chungnung bera an ngaih kha Isua chuan rawn sawiselin, an thinlung a thianghlim chuang si lo, a rawn ti a ni.

Chhiah pek an ngaih theih loh em em chungchangah Isua chuan, "Kaisara thil chu Kaisara pe rawh u' a rawn ti leh mai a. Chhiahkhawntu, an hnam phatsantu leh an hnam tiretheitua an ngaih inah a thleng a, zanriah a ei leh mai bawk si. Khawtlangin an hmuhsit leh sual em ema an ngaih uire chu a rawn chhan a, nawhchizuarte a bulah an thla a muang tlat! Misualte an bulah an awm tam a, an ngaina tlat. An nu leh pate tihsual avanga tuara an ngaih, piangsual te pawh a rawn tidam a, an sualte a rawn ngaihdamsak hmiah hmiah mai si. Lalah pawm harsa an ti a. Khawtlang kaihruai a, khawtlanga huhang nei lian, Pharisai leh Sadukkai te chu a rawn sawisel hmiah hmiah a, an tihdan chu lem channa ang lekah a rawn chhuah mai bawk si. Hengte avang hian isua Krista chu Judate chuan an nghah Messia a ni tih an pawm duh lo va, an hnawl a, lal atan duh lovin krawsah an khengbet ta a ni.

Isua hian keini pawh, kan duhzawng a duh lo a, min sawiselsak a, kan ngainat zawng leh kan thlakhlelhte chu a rawn sawisel a, vana ro khawlkhawm turin min zirtir a ni. A zirtirna leh kan duhzawng leh thlir dan hi a inkalh em avangin Isua hi mi tam tak chuan lalah kan pawm thei lo va. Kan hringnun kawng engkimah a rawn tel ve zel si avang leh, a rawn tel reng rengin kan tisain a duhzawng ang zawng zawng a rawn duh ve si loh avangin lal atan kan pawm lo va, kan hnawla kan khengbet thin.

Hausak kan ngaina a, nawmsak kan thlahlel a. Hmeltha leh zei kan ngaisang a, heng zawng zawng ai hian Isua chuan amah dah pawimawh ber turin min duh a. Hengte lala neih ai chuan amah chu lala nei turin min duh a, mahse kan hnawl a, kan lal hi kan khengbet leh thin a ni.

Kan tissa duhzawng leh châkzawngte kan dah pawimawh a, khawvel thiamna, finna, khâwl tha leh hmanraw changkangte hi lalah thlangin, hengte hmaah hian nitin kûn mah ila, Isua chu kan lal a ni tho tho a, a bul leh a tawp a ni tho tho. Amah phatsanin khengbet nawn awn awn mah ila, kan lal a nihna a bo chuang dawn lo va. Hun tawpa ro min relsak a, kan thiltihte ang zela kan chunga roreltu tur chu kan lal dik tak Isua Krista, kan Messia tho a ni. Chuvang chuan pawm lo mah ila, Isua Krista hi kan lal a ni tho a, amah pawm lotute chu ro a relsak dawn tih hre reng ila, tichuan tunah hian Lalah i pawm ang.

Nazaret Isua, Judate Lal kha kan thinlunga lalber a lo nih a, a duhzawng anga kan nun a, kan awm theih nan kan thusawite Lalpan mal min sawmsak rawh se.