Monday 28 October 2013

'America, i pianna ramah kir leh rawh'


Hmanah chuan Kristian te himna, rinna avanga tihduhdah tuarte kulhpui leh inhumhimna a ni, thlarau lama khawvel ringtute pûr châwkna a ni thin. A ropuina leh a theihna zawng zawngte chu mihringina a din a ni satliah lo va, mihringin Pathian rinchhana a din a ni a. A dân thu leh inkaihhruaina te chu Bible nghahchhana duan niin, mihringina zalênna a neih ngaih pawimawhsak chungin, Pathian hriatpuina leh a thuneihna hnuaia ziah chhuah a ni. A kawng chuan Pathian a hlat ngai lo va, hming thianghlim lam lova rorelna in chhunga thut chu tihsalohvah an ngai a nih kha. A Pathian, amah siamtu chu a hriat tlat avangin hnam ropui zawkte awpbehna ata la chhuakin ram ropui leh zalênah a hlangkai a, khawvel mite chungah a lêntir ta a ni.

Sakhuana avanga inrahbeh hrehawmzia hriain Pilgrim father ten ram thar an zawng a, khua tur chuanin ram nitla seng lova roreltu inpui meuh chhuahsanin, tuipui ral ram hla an pan a. 1620 kuma Mayflower lawnga Plymouth an chhuahsan khan nawmchenna tur an zawng lo va, hausa taka awm theihna tur hmun an dap hek lo; Pathian duh dân anga an nun theih nan leh, Pathian lalberna tur ram an neih a, an luah theih nana chhuak an ni a. Nuam leng duhin inchhekarbâwm duh ta se chuan khatihlai an awmna ram tluka thlakhlelhawm leh îtawm a awm chuang lo vang. 1621 thlasikina a zahve zet a hmethlum chung pawha tum ruhna leh hruanghrauna tha mi nen, Pathian rinchhan chunga damkhawchhuak tura an beihna hi United States of America indin chhoh dân lannaah hmaih a nih chuan USA hian dintu bulbâl a nei hauh lo a ni ang.

Lalpa chuan American kulh kawngkhar te chu Jakob-ho awmna zawng zawng aiin a ngaina zawk a, a chhûnga chêngte pawhin anmahni siamtu leh dinchhuaktu hi an theihnghilh bik lo; an tangka tlângah pawh "Pathianah rinna kan nghat" tih an ziak lang ngat a, an ram hruaitute ngei pawh hming thianghlim tantu langsar ber ber leh, Pathian ram a zau theih nana thawktu tha ber ber an ni. Hun harsa an tawh chang pawha Pathian rinchhan tlat miten an hruai a. A thu inziahna Bible pawh an lehkhabu rohlu leh vauchher ber a ni thin a, an ram leh hnam innghahna a ni tih pawh an hai lo. An president 7-na Andrew Jackson chuan, "He lehkhabu hi kan ram innghahna lungpui chu a ni," tiin a sawi a, Abraham Lincoln paw'n, "Hnamte leh mitintena kan tih tur chu Bible-in thutak a puanchhuahte pawm a ni a, hun kal tawhte kan thlirin Lalpa hi Pathiana pawm te chauh malsawmin an awm a ni tih kan hmu a ni," tiin Bible hlutzia hi a lo sawi a.

A lungphûmte chu ram dang leh hnam dang te lungphûm ang a ni lo va, thisen leh ramhuai biakna emaw, milem biakna leh aienthiamna teah a innghat lo va, Lal Isua Krista leh a thuah a innghat a ni an ti thin a. An president hlui Patrick Henry chuan, "He ram leh hnam hi sakhaw miteah ni lovin Kristianteah, sakhuaah ni lovin Isua Krista Chanchin Thaah a innghat a ni tih hi uar tâwk a awm theih lo vang," a lo ti hial a. President 6-na John Quincy Adams chuan, "Independent puan a nih atang khan American mipuite hi Isua Krista Chanchin Tha chuan min phuar a, chu Chanchin Tha chu kan nun leh thil tih innghahna a ni tih kan zavai hian kan hria a, kan pawm a ni. Pathian thu awiha zâwm turin kan rawn kalkhawm a ni," a ti bawk.

Mahse, an ram dintute innghahna leh thu leh hla chu thangthar leh pêmlûtten an bosal a, an tân chuan ninawm a ni tan ta. An pianna hmun an theihnghilh tan a, an dinchhuahna leh an ropuina siamtu chu an hnâwl a, an kalsan mêk ta a ni. Kristian tha tak tak leh, Pathian tih tak taktu eng emaw zat la awmte avangin ropuina hmun hi an la luah mai mai a ni lo maw?!!! An ram lungphûm leh a thahrui laipui chu theihnghilh mêk a ni a, Aigupta atanga hruaichhuaktu lo zâwk pathian dang an zawng a, rangkachak sebâwng no lem an insiam chawp a, chu chu an pathian ta zawk mêk a nih hi.

Alabama khawpui kawtthlera Thusawmpêk lung awm chu mi mit tikhamtu a ni a, an kawtlai lên tinuam lotuah a chang zo tawh a. James Madison, US President 4-na-in, "American hmalam hun than zêlna hi sorkar chaknaah kan nghat lo va, kan dân neih leh siamah te kan nghat hek lo. Kan hmalam hun kan nghahna zawk chu mitinin Thusawmpêk ang zela kan nun theuhte kan vawn theihna leh enkawl theihna zawkah hian a ni," a tih te chu tukhawkhain an ûksâk lo va, an ngaihsak hek lo; hre rengtu nih pawh thil nuamhnai a ni tawh hauh lo a ni.

An dânpui, an constitution chu Pathian nen a inkaihhnawih lo niin an ngai tan mêk a, America hi Kristianna nena a inzawmna awm lo niin an hria a. An ram dânpui chu Krista Chanchin Tha nen inhnîmhnai lo niin an hre tawh a, sakhuana thila sorkar inrawlh chu tisalohvah an ngai a, Pathian aiin mihring an hlau tawh zawk a. Mihring taka felfai taka awp an tum a, George Washington-an, "Pathian leh Bible tel lo chuan ro a rêl fuh theih loh," a tihte zawng zawng chu lipui chhûnga lungtum thlâk ang vang vang a ni a, sawizui a, hrezui an awm ta meuh lo.

"United States rorêlna inpuiin (Senate) Pathian chu thuneitu vawrtâwp a ni tih a pawm a, Ani chu kawng tinrengin mihring leh hnamte chunga roreltu a ni tih pawmin President chu rampum tawngtaina huaihawta buatsaih turin a ti a ni," tia Abraham Lincoln-an a sawi kha National Prayer an sawisêla tihtâwp an rawt lai leh, Colarado school-a tawngtai an neih thin tihtawp an tum lai khan an hria ang em? Pathian aia thuneizawk leh thiltithei zawkah an inngai ta em ni?

Krismas laia Kristianten White House-a Christmas tree an chei thin erin Pathian awm ringloten anmahni nihna tilang thei an hûng chhuak a. President atana George W. Bush an lâkluh dâwn tum a "Pathian min pui rawh" tih thuchhama sawitel a ngaih avangin ringawtin court-ah khinna thu thehlût duh tawk an awm ta a, Barack Obama lakluhna inkhawmah he thu bawk hi chham a ni leh a, chu pawh chu "Pathian" tih a tel tlat avanga mutmawh hnarmawha neia thubuai thehluh tum an awm zêlte hian America hian a pianna ram hi a hlat tual tual a ni a tih loh theih loh. President 2-na John Adams-an "Kan dânpui te hi sakhaw mi leh mi thate tana siam a ni a, hetiang mi ni lote tan chuan a tâwk zo lo hulhual ang," a tih hi a dik deuh deuh dâwn a ang khawp mai.

Hurherhna leh mahni neih anpui kawpte mi pangngaiah an ngai a, mipa leh mipa, hmeichhia leh hmeichhia inneiha chên dun chu thil thar leh danglamah an ngai tawh lo va. Mipui leh nu-nau hmuh tura heng mite TV-a an infâwp ngawng ten tuma ngêng a chhun lo va. Zahmawh rawngkai leh, thisen chhuahna lamhawi târchhuahten ngaihmawh an hlawh loh laiin school-a Kraws leh Kristianna lamhawi thil târ chuan mi mit a mawlh a, hnâra hlît awm ang ziazângah an ngai tlat tawh a ni. Heng zawng zawng hian America ropuina hi a hnûk hniam dâwn a ni tih an ngaihtuah pha hauh si lo. Harry Truman-an kan dânpui inghahna laipui chu Mosia hnena dân thu pêk kha a ni a...hêngte hi kan theihnghilh chuan mihring ngaih pawimawh lohna sorkar ang mai kan la ni ang a tihte kha an hre ta lo.

Pathian an pênsan zia ang zêlin hmelma an neih belh zêl a. Sorkar ropui leh lian dang chauh a ni ta lo, hel pâwl leh pâwl tlêm têtêin an zuam a, an hmun pawimawh leh an tawmkûk thlengin an phînsak ngam tawh a, hmuntinah an sipai te an tlu rem rum a. Sum leh pai lama hausaa kan ruat chuan sum leh paiah harsatna namên lo an tâwk a, bank tam tak an tluchhia a, mi tam takin hnâ an chân a. "Lalpa rawng bawl duh lo ram leh hnam chu an la boral dawn si a" tih hi a dikzia kan hmuzêl dâwn a ni thei em? Ngaihven rawh le.

No comments:

Post a Comment