Monday 7 December 2015

Khawiah nge Mizo?

Hman ni deuh khan Mizo infiamna chi hrang hrang hmanga inelna buatsaih a ni a, 'Indigenious Sports' tih kha a hming an puttir daih a, ka lung a awi lo viau dawn a, TV lama pe chhuaktute ka ngaihtuahin Mizo mang lo zingah pawh tichhuak thin, DDK lam kha an nih avangin a pawi lo e, ka ti. Chutiang chu ni lo se, Mizo infiamna chi hrang hranga inelna buatsaih hnam dang tawng puttir daih kha chu a fuh lo ka ti hle ang. Mizorama Demand Channel awm tirh atang khan, hnam dang zinga zai pawh tum lem lo, Mizoram chhung chauha lar leh hlawhtlin tum si, tawng dang hla, a bikin sap hla sa ta daih kha an awm thin; an zai ngaithla tura an duh berte chu Mizo kan ni leh si a, a intu lo hle. Mizoram pawn thlenga hlawhtlin tumte chu nise thuhran a nia.

Mizoram hi Mizote ta kan ti tak nain, tunah chuan Mizoram chhungah ngei pawh hian Mizo te chu kan chêp ta hle a, khawiah nge Mizo kha? tia inzawh nawn fo hi a tul ta tlat mai. Eng hnam nge tih inzawt ila, Hmar, Paihte, Pachuau, Mara, Lai etc., kan han inti phawt a, hengho awm khawm hi Mizo ni ta mai awm tak, Mizoram kan tih chhungah ngei pawh Mizo nihnaa tui lo, inlak hran tum ngar ngar mai, mahni veng leh khuaa Mizo nih duh lo, hmun danga Mizo nih duh leh si te kan ni hlawm. Tiau chhak lam an inti Mizo kan ti tak nain, an rawn chhuk a, thil sual ti thin leh suahsual rawng bawl thinte chu thuhranah dah ta ila, mi tha leh fel pangngai tak pawh 'Burma mi' kan ti leh a, Mizo nihtir kan hreh viau lawi si.

Lusei tawng, Mizo tawng kan tih tak mai hmang tam tur te, thiam tur tein kan induh a, he tawng thiam lo leh pai taka hmangte chu Mizo lo riaua kan ngaih laiin, Mizo tawng hmangtu ber berte hian 'Pakhat, pahnih, pathum' pawh kan chhiar thiam tawh lo a, 'One, two, three..' kan ti tlat a, 'Thawhtan, Thawhleh...' tih aiah 'Monday, Tuesday' kan hmang tlat. Kan nambar leh hapta ni sawi dan hi keimahni'n kan hman loh chuan Bengali-ho hian min hmansak dawn lo a, thangthar zel chuan kan theihnghilh thuai ang; kan lehkha zir dan phung fel tawk loin a hrin chhuah pawh a ni mah na. Revd Chuauthuama sawi dan takah 'Nichin' pawh ti thiam lo zirtirtu leh officer kan ngah ta hle bawk. Hnam kal chho zelah tawng hi chu a danglam thin a, mahse hnam dang tawnga thlak hlawk hlawk erawh hnam boralna tur niin alang.

Mizo rilru dik tak leh tluangtlam pu, midangte tana inphal, in hmun leh loah pawh, mahni luah theih chin bak chu midang a nei loten nei mai rawh se tih rilru pu tlat mi, pa duhâm lo, midangte leh thenawm khawvengte hmakhua ngaihsak em em a, mi thilphal leh inpe te chu mi mawl, thil thlir thui thiam lo niin kan ngai ta tlat a; vai leh hnam duhâm, a awm ang ang hi ka neih loh chuan ti thinte rilru ang pu mi chu mi changkang, khawthlir thui niin kan ngai ta tlat. Tuna Mizo hnam dinchhuah nana sulsutu pawimawh tak tak, Aizawl leh khawpui danga in hmun tha ber ber chang thei, in hmun tha lai lai duh ang zat zat nei theite chu pa remhre lo, mawl, khawthlir thui loah kan chan ta a ni. An khawthlir thui loh leh an mawl vang ni loin, an koham lo a, an duhâm lo a, midangte mamawh tur an thlirpui thin vang a ni zawk. Hetiang hi Mizo dik tak rilru a ni thin a, tunah chuan Mizo rilru hi thing kan ti a, kan thlauhthla ta.

Kan thlai leh ranvulh thlengin, Mizo tih tel hian hmun a chang tlem tial tial a, tunah chuan hnam dang ranah te an chang ta mai mai. 'Chiu hiah' an tih ruala lo tlân vang vang thin, Zo ui dik tak maite kha, ui â leh mawlah kan chhuah a, hnam dang ui inngaihsan siak leh invulh siakah kan ram tang a, heng uite hi kan hnamin a mamawh thinzia leh a lo tangkaipui thinzia kha kan theihnghilh a, Mizo hnam a din chhuah theih nan te, khawtlangin mi hlawhtlinga a chhiar leh ngaihte hlawhtlinna phena an hnathawhte kan hriatsak duh ta lo; a sa ei atan chauh kan duh ta. Pasalthain sa a kah hnem theih nan Zo ui thatzia hi tun thlengin, thingtlangah chuan sawi a la ni. Uluk zawka vulh, uluk taka breed a, hnam dangte ngaihsan tura phochhuah lam aiin a ei zawh lamah kan ram tang ta zawk. Zo vawk dik tak chu 'Tuikuk vawk' kan ti a, Zo vawk kan tih chu Australia atanga an breed chhuah kha a ni ta; a Zona lai tak a vang tawh hle. Zo-ar chu broiler-in a luahlan mek a, zo artui chu vai artuiin a thlak ta bawk.

Mizoin pangpar mawi tak tak kan neihte hnam dang hmuha a mawina leh thatna phochhuak tura chîn pun leh tihlansarh aiin hnam dang pangparte chu kan inngaihsan siak a, hnam dang pangpar hming hialin kût kan nei ta. Chutihlaiin Sap pangpar te, kumtluang par, zamzo leh a dangte chu tumahin khawi enah kan en meuh lo. Kan neih ve ang ngei ngei kâtchât te pawh an hming anga koh kan hreh ta ni fahmiang 'fern' kan ti ta tlat a! Kan mau neih sa, kan pipute mamawh zawng zanwg phuhruksaktu lah chu kan ning emaw ni, Foreign mau kan sawi ta sek mai. Mizo nia inchhâl mihringten he rama awm tur leh damkhawchhuak tur te, hnamdangte aia keimahni rama thunei zawk tura dikna leh chanvo kan neih ang tho hian kan ram thing leh mau leh nungchate hian dikna leh chanvo an nei ve ngei ang. Kan lui dungahte hian hnam dang sangha hming mak pui pui chhuah loin, Zo sangha ngei mai hi chhuah thin ila a va duhawm êm! Thing kan phun te hian Mizorama tualto sa thing ang te hi phunin kuitiak ila, Zo leh Zo runhmunah kan lengdun a ni ang.

Pathian biak danah lah, hnam dang hmanrua, keyboard te drum set te chu îhe loin biak inah kan lalut a, kohhran hruaitute pawhin sawisel loin, tha kan ti em em zawk thin. Mizo rimawi tumrikte erawh biak ina lalut tur chuan mitmei vên a na duh viau thung si. Seki hi hmang ta ringawt ila, sawiselna a tawk ngei ang, bengbung te, darbu leh darkhuangte hi kan biak in zaiah hian kohhran hruaitute rawn hmasa loin lalut ta ila, zawhna kan tâwk viau lo maw? Chutihlai chuan tunhmaa kan hman ngai mang loh hnam dang tumrik, violin te chu kohhran hruaitute hnena dil hmasa miah loin, biak inah zai rem nana hman pawhin, kan pawm nghal thlap thung si! Mizoramah ngei hian Mizo hian pawm (accept) a mamawh a, enkawl a mamawh a, tihchangtlung a mamawh a, humhalh a mamawh a ni.

No comments:

Post a Comment