Tuesday 21 August 2012

Tihdanglam taksa

(He thu ziak tur hian eng lehkhabu mah ka râwn hran lo va, thil hrang hrang ka lo chhiar ve tawh atanga ka thil thlirna ve mai a ni!)

Paula chuan 'He tawih thei hian tawih thei lo asin ang a...' titein a sawi duah mai a. Eng nge tawih thei lo taksa chu ni ang? Engtin nge a awm ang? he zawhna hi chu a har deuh a, heti zawng hian zâwt ve ta thung ila - Tawih thei taksa hi eng nge? Tihdanglam loh taksa hi eng nge, engtin nge a awm?

Kan taksa awmzia chu kan hre viau ang a, doctor-te phei chuan an hre lehzual ngei ang. Zâng ruh chhunga nerve kal thlain, pancrease lam a kai phei dan te, dendrite nerve nihphungte hi keia lo hrilhfiah ve chiam tur a ni lo va, a thiam pawh ka thiam hek lo. Tawih thei taksa nihphung ka sawi thiam ve dan thung chu 3 dimension a ni, tih hi a ni.

3Dimension

3 dimension chu movie leh games-ah te chuan kan hre lar viau, mathematically chuan lxbxh (length x breadth x height) tiin kan sawi fiah thei ang. lxbxh hmang hian mihring taksa chu kan hrilhfiah thei a, a pianzia te, a len zâwngte kan sawi thei a ni. Thil che lai sawifiah nan lxbxh bakah hian Space-time dimension an hmang thin bawk. 3D taksa nei, thil che chu a nihphung sawifiah tur chu hun eng emaw chhunga a awm hmun a hran dan kha sawifiah tel a ngai thin. Heti hi kan taksa a ni a, kan mit pawh hi 3D hmu theia siam a ni a, kan thluak pawh hi 3D chin hrethiam thei tura siam a ni. Chumi awmzia chu mihring hi a lo ropui lo hle a, a hriatthiam chin a tlêm a, a hmuhfiah theih chin pawh a zîm hle a ni.

Thi thei taksa khawvel chu 3D khawvel a ni a, tawih thei taksain a hriat chin chu 3D khawvel chiah a ni. Hun pawh then thum - hmân, tûn leh nakkin te an awm.

Eng Diamension nge?

Tihdanglam taksa chu eng nge ni ta ang? Dimension ropui zawk a ni, kan ti thei ang. Chu dimensional world-ah chuan time (hun) hian awmzia a nei tawh lo va, keini 3D te tan chuan 'Tûn' a ni reng mai dawn a ni. A chhan chu he dimension hi kan hriatthiam loh vang a ni. 100D chu keini mihring, 3D te tan hian hriatthiam ngaihna a awm tawh lo. Mathematics hmangin 10D hi hrilhfiah han tum teh, a formula tur hi ngaihtuah chhuah a har teh a nia! Mahse, tihdanglam taksa chu 100 dimension a ni ang, ka tihna erawh a ni chuang lo.

2D-ah chuan lxb emaw, lxh emaw, bxh emaw chauh a ni dawn tihna a ni a. lxb angah hian lo ngai ta ila, 2D in chhungah chuan mihring, 3D taksa nei chuan, a kawngkhara lût tlang kher lovin, kan duhna lai takah kan awm thei dawn a ni. A hnuaia lem hi en ila:


2D mihring tan chuan a kawngkhar lut tlang kher lo chuan a in chhunga thuthlengah a thu thei lo. 2D in chuan Height a tlakchham avangin 3D mihringte tan chuan dâltu a awm miah lo! Kawngkhar kal tlang kher lovin a kutin thuthleng a khawih mai thei a ni. Isua kha a thawhleh hnu khan, pindan inkharkhip tlata awm a zirtirte hnenah, kawngkhar emaw, tukverh emaw kaltlang miah lovin a lut thei; eng nge a chhan? dimension ropui zawka a awm tawh vang a ni. Ani dimension being dang thei tur kha 3D khawvelah hian a awm lo: lxbxhx?x?x?x? emaw vel lo ni ta se, kei ni tana eng anga pindan phui thaah pawh ani kha chu a lût zung zung thei dawn a ni.

Khawiah nge Vanram?

Thlaa Neil Amstrong-a te an inkah kai khan Vanram an hmu miah lo va, thlarau khawvel pawh a lo awm chuang lo! Boruak zau zawk an hmu mai a ni. A chhan chu thlarau khawvel te, vanram te nen hian dimension-a then hran kan ni. Pathian tan chuan engkim hi langtlang leh inhawng sa a ni, a chhan chu Pathian chu Infinite Dimensional Being a nih vang a ni a, keini Finite Dimensional Being tan hi chuan hriatthiam ngaihna a awm lo. Vanram hi Sirius B piah lamah emaw, Andromeda Galaxy velah a awm daih lo, kan bul maiah hian a awm a, dimension a hran avangin kan hmu lovin, kan bulah a awm tih kan hre lo mai zawk niin alang. Mi hausa leh Lazara tehkhin thua Abrahama âng chhung leh hrehmun daidangtu kha 'leikak' ni mai lovin, 'dimensional difference' a nih zawk ka ring.

Tichuan tihdanglam taksa, tawih theia phum, tawih thei lova kaihthawh tur chu 3D atanga dimension ropui zawka inthlakthlengna a ni, kan ti thei ang. 2000D emaw vel lo ni ta se, mihring taksa 3D chu ho a va ti dawn em! An tih theih chin a intam hleih dan tur chu a nasa ngawt ang. 4D pawh a nihphung zawng zawng hrethiam pha lo tan chuan 100D ringawt pawh hi 'ropui rapthlak' a ni ngei ang.

No comments:

Post a Comment